Η ιστοσελίδα.

Η γνώση της Πράσινης Χημείας, δηλαδή της Χημείας που προστατεύει την υγεία του Ανθρώπου και αποσκοπεί στην αποτροπή της καταστροφής του περιβάλλοντος, είναι κρίσιμη και καθοριστική για την διατήρηση ενός βιώσιμου κόσμου.

Προκειμένου να προωθηθεί η βιωσιμότητα απαιτείται διεξοδική εκπαίδευση στη Xημεία, αλλά και ισχυρή διεπιστημονική γνώση. Η κατεξοχήν Διαθεματική φύση της Πράσινης Χημείας, η έλλειψη εκπαιδευτικού υλικού και κυρίως η πολυπλοκότητα της “state of the art” Χημείας, που χρησιμοποιεί η Πράσινη Χημεία, αποτελούν σοβαρές και πραγματικές δυσκολίες για όσους ενδιαφέρονται να την διδάξουν (δάσκαλοι – καθηγητές).

Παρ’ όλες όμως τις προαναφερθείσες δυσκολίες, εισάγοντας την Πράσινη Χημεία στη διδασκαλία, ο διδάσκων αποκτά ένα εργαλείο, που τον βοηθά να αιχμαλωτίσει και να διατηρήσει το ενδιαφέρον του ακροατηρίου (μαθητών, φοιτητών αλλά και ευρύτερου κοινού).

Τα τελευταία χρόνια ακόμα και στη χώρα μας, με μεγάλη καθυστέρηση βέβαια, η προσέγγιση της Χημείας κατά την διδασκαλία της, έχει σημαντικές αναφορές στην καθημερινή ζωή.

Σημαντικές παράμετροι της καθημερινής ζωής όπως το νερό, ο αέρας, τα καύσιμα, τα τρόφιμα, τα πλαστικά κ.α. χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα αναφοράς, για να διδαχθούν έννοιες και κεφάλαια της Χημείας (chemistry in context). Έτσι, συνδέοντας την Χημεία με την καθημερινή ζωή, αφηρημένες έννοιες της Χημείας προβάλλονται σε αντικείμενα και δράσεις του υπαρκτού κόσμου, οπότε το ενδιαφέρον των μαθητών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης (πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας) διεγείρεται, διότι τους είναι οικείος ο φυσικός αλλά και ο τεχνητός υλικός κόσμος.

Λόγω όμως των αρνητικών επιπτώσεων της Χημείας στο Περιβάλλον και στην Υγεία των ανθρώπων (όξινη βροχή, τρύπα του όζοντος, φαινόμενο του θερμοκηπίου, χημική ρύπανση αέρα, νερού, εδάφους, χημική ρύπανση τροφικής αλυσίδας κ.α.), η Χημεία έχει ενοχοποιηθεί ως επιστήμη. Η Πράσινη Χημεία έρχεται  να δείξει και να αποδείξει, πως δεν είναι απαραίτητο η Χημεία να σπαταλά φυσικούς πόρους, να δηλητηριάζει και να ρυπαίνει.

Ανταποκρινόμενοι στο αίτημα πολλών συναδέρφων από ποικίλους χώρους επαγγελματικής απασχόλησης, που είδαν την δουλειά μας σε διάφορα fora (συνέδρια, Money Show, Διαλέξεις σε Δήμους και Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης) συγκεντρώσαμε το υλικό Πράσινης Χημείας, που έχουμε εκπονήσει μαζί με τους μεταπτυχιακούς μας φοιτητές, σε μια σύγχρονη ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, παρέχοντας έτσι Ελληνική Βιβλιογραφία Πράσινης Χημείας, που απουσιάζει σχεδόν παντελώς.

Η παρούσα ιστοσελίδα αποτελεί μέσο δημοσιοποίησης του έργου πολλών ανθρώπων. Συγκεκριμένα της κ. Κωνσταντίνας Χατζηαντωνίου-Μαρούλη, επίκουρης καθηγήτριας του τμήματος Χημείας του ΑΠΘ, του κ. Απόστολου Μαρούλη, αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Χημείας του ΑΠΘ, καθώς και πολλών μεταπτυχιακών φοιτητών του ΔιΧηΝΕΤ, που η δουλειά τους επώνυμα προβάλλεται. Γίνεται σαφές ότι το υλικό που περιλαμβάνεται αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των ανθρώπων που το έχουν εκπονήσει. Όσοι επιθυμούν να αναπαράγουν για διδακτικούς ή άλλους μη κερδοσκοπικούς σκοπούς τμήμα του υλικού της ιστοσελίδας μας είναι ευπρόσδεκτοι να το κάνουν, αρκεί να αναφέρουν τους συντελεστές και την πηγή.

Ο σχεδιασμός, η κατασκευή της ιστοσελίδας, καθώς και η ανάρτηση του υλικού στο διαδίκτυο υλοποιήθηκε από τον μεταπτυχιακό φοιτητή του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Διδακτική της Χημείας και Νέες Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες» (ΔιΧηΝΕΤ) κ. Δημήτριο Γιαννακουδάκη, Χημικό MSc του ΑΠΘ και αποτελεί αντικείμενο της Διπλωματικής του εργασίας.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ – ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Για την οργάνωση του υλικού, επιλέχθηκαν επτά βασικές θεματικές ενότητες (κατηγορίες ομαδοποίησης):

Η Πράσινη Χημεία

Μονογραφίες Πράσινης Χημείας

Πειράματα Πράσινης Χημείας

Παρουσιάσεις Διαλέξεων (PowerPoint)

Αφίσες (Poster)

Άρθρα

Η Εισαγωγή της Πράσινης Χημείας στην Εκπαίδευση

Σε αυτό το σημείο κρίνετε σκόπιμο να σχολιαστούν συνοπτικά οι επτά θεματικές ενότητες που παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα.

Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνεται διάλεξη PowerPoint της κ. Κωνσταντίνας Χατζηαντωνίου-Μαρούλη, με τίτλο «Η Πράσινη Χημεία, η Χημεία που σέβεται τον Άνθρωπο και το Περιβάλλον». Πρόκειται για ένα σεμινάριο Πράσινης Χημείας, όπου παρουσιάζεται η φιλοσοφία της, οι 12 αρχές της και οι εφαρμογές της, συνοδεύεται δε από κείμενο που βοηθά στην κατανόηση του PowerPoint.

Οι μονογραφίες Πράσινης Χημείας πραγματεύονται πολλά και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα θέματα υπό το πρίσμα της Πράσινης Χημείας (επικίνδυνες χημικές ουσίες, το υπέρθερμο νερό, διαλύτες βιομάζας, κατάλυση μεταφοράς φάσεως, περιβαλλοντική ηθική, βιοκαύσιμα, βιοαιθανόλη, τρόφιμα και ποτά, η Πράσινη απορρύπανση κ.α.)

Σε κάθε μονογραφία που αποτελεί εκτενές άρθρο επισκοπήσεως (review), υπάρχει προσεκτικά δομημένο το πληροφοριακό υλικό, το οποίο συνοδεύεται από παράρτημα, όπου παρέχονται πληροφορίες σχετιζόμενες με το θέμα, που όμως ωστόσο δεν κρίθηκε σκόπιμο να παρεμβάλλονται και να διακόπτουν την ροή των κειμένων. Βιβλιογραφία συμβατική και ηλεκτρονική συνοδεύει κάθε μονογραφία.

Σε κάθε αναρτημένη μονογραφία στην ιστοσελίδα αναγράφεται ο τίτλος, η συντακτική ομάδα, η περίληψη και η διασύνδεση για το κατέβασμα ολόκληρης της μονογραφίας, στην πλειοψηφία τους υπό μορφή κειμένου pdf.

Τα πειράματα αυτά σχεδιάστηκαν έτσι, ώστε τα ποικίλα θέματα Πράσινης Χημείας που έχουμε μελετήσει και δημοσιεύσει υπό μορφή μονογραφιών, τύπου εκτενών άρθρων επισκοπήσεως (review) να συνοδεύονται από αντίστοιχα πειράματα.

Παραδείγματος χάριν, μελετώντας την Πράσινη Χημεία στα τρόφιμα, σχεδιάσαμε την Βιοκαταλυτική Υδρόλυση της Λακτόζης (πράσινες λύσεις στα τρόφιμα). Μελετώντας τα Πράσινα Πολυμερή, σχεδιάσαμε πείραμα Πολυμερισμού του Γαλακτικού οξέος με Μικροκύματα, στο θέμα της Ανακύκλωσης σχεδιάσαμε πείραμα Ανάκτησης Αργύρου από Ακτινογραφικά Φιλμ, στο θέμα της μελέτης των Ρυπογόνων Βιομηχανιών του νομού Θεσσαλονίκης σχεδιάσαμε πείραμα ταυτοποίησης ρύπων που προέρχονται από την Καύση Ορυκτών Καυσίμων, και γενικώς αυτή ήταν η προσέγγιση στον σχεδιασμό των πειραμάτων Πράσινης Χημείας.

Όλα τα πειράματα είναι πρωτότυπα πλην δυο, στα οποία τροποποιήθηκαν και βελτιώθηκαν βιβλιογραφικά δεδομένα, εκτελέστηκαν δε στα χημικά εργαστήρια του ΑΠΘ από μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΔιΧηΝΕΤ που χρησιμοποιήθηκαν ως «τάξη» φοιτητών, προκειμένου να ελεγχθεί η λειτουργικότητάς τους.

Σε κάθε πείραμα αναφέρεται ο σκοπός και οι στόχοι του πειράματος, το πείραμα ή τα πειράματα επίδειξης για τον διδάσκοντα καθώς και το πείραμα για τους μαθητές-φοιτητές.

Υπάρχει επίσης θεωρητικό υπόβαθρο και λεπτομερές πειραματικό μέρος, όπου αναφέρονται τα σκεύη, τα όργανα, τα αντιδραστήρια που θα χρησιμοποιηθούν, καθώς και βήμα προς βήμα η πορεία της πειραματικής διαδικασίας. Τα πειράματα συνοδεύονται από οδηγίες για την ασφαλή διάθεση των αποβλήτων τους και από φύλλα δεδομένων ασφαλείας υλικών (MSDS) των αντιδραστηρίων που χρησιμοποιούνται σε κάθε πείραμα.

Υπάρχουν επίσης ερωτηματολόγια με προεργαστηριακές και μεταεργαστηριακές ερωτήσεις για τον μαθητή-φοιτητή, ακολουθούμενες και από τις απαντήσεις τους. Τέλος, κάθε πείραμα συνοδεύεται από εκτενή βιβλιογραφία συμβατική και ηλεκτρονική.

Σε κάθε αναρτημένο πείραμα στην ιστοσελίδα αναγράφεται ο τίτλος, η ερευνητική ομάδα, η περίληψη και η διασύνδεση για το κατέβασμα ολόκληρης της εργασίας, στην πλειοψηφία τους υπό μορφή κειμένου pdf.

Τα θέματα Πράσινης Χημείας που έχουμε μελετήσει παρουσιάζονται επίσης υπό την μορφή διαλέξεων PowerPoint  και παρέχουν διδακτικό, αλλά και πληροφοριακό υλικό για γενικότερα ακροατήρια. Οι διαλέξεις PowerPoint είτε αυτούσιες, είτε μετά από τροποποίηση, σμίκρυνση και επιλογή των σημείων που ενδιαφέρουν τον χρήστη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάθε ενδιαφερόμενο, αρκεί να δίνεται αναφορά στους συντελεστές και στην πηγή.

Σε κάθε παρουσίαση διάλεξης στην ιστοσελίδα αναγράφεται ο τίτλος, η συντακτική ομάδα, η περίληψη και η διασύνδεση για το κατέβασμα ολόκληρης της εργασίας, στην πλειοψηφία τους υπό μορφή παρουσίασης PowerPoint.

Πολλά θέματα Πράσινης Χημείας έχουν παρουσιαστεί υπό την μορφή αφισών (poster) σε συνέδρια και αλλού. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του ΔιΧηΝΕΤ με τις γνώσεις που αποκτούν στις Νέες Τεχνολογίες (κατασκευή ιστοσελίδων, PowerPoint, illustrator, Photoshop, chemlab κ.α.) μαζί με την καθοδήγηση και εποπτεία μας στο περιεχόμενο και στην αισθητική της αφίσας, έχουν επιτύχει ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Σε κάθε αφίσα στην ιστοσελίδα αναγράφεται ο τίτλος, η συντακτική ομάδα, η περίληψη, μια απεικόνιση ολόκληρης της αφίσας με ανάλυση για το διαδίκτυο (preview) και η διασύνδεση για το κατέβασμα ολόκληρης της αφίσας.

Πρόκειται για πρωτότυπα άρθρα Πράσινης Χημείας, όπως αυτά δημοσιεύτηκαν σε πρακτικά συνεδρίων και αλλού. Έχουν συγκεντρωθεί και ταξινομηθεί, ώστε ο χρήστης να μπορεί εύκολα να επιλέξει ότι τον ενδιαφέρει.

Σε όλα τα άρθρα αναγράφεται ο τίτλος, η συγραφική ομάδα, η περίληψη καθώς και υπάρχει και η αντίστοιχη διασύνδεση για το κατέβασμα ολόκληρου του άρθρου.

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει το πρώτο μέρος Διπλωματικής εργασίας με ομώνυμο τίτλο, στην οποία αναφέρεται το ιστορικό της Πράσινης Χημείας, τα Βραβεία Πράσινης Χημείας, οργανώσεις Πράσινης Χημείας, διευθύνσεις συμβατικές και ηλεκτρονικές διαφόρων πανεπιστημίων που δραστηριοποιούνται στην Πράσινη Χημεία, Επιλεγμένη Ηλεκτρονική Βιβλιογραφία Πράσινης Χημείας, ενημέρωση για την Πράσινη Χημεία σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, ενημέρωση για την Πράσινη Χημεία στην Ελλάδα καθώς και προτάσεις για το πως θα υλοποιηθεί η εισαγωγή της στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνεται επίσης η Εισαγωγή της Πράσινης Χημείας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Κρίθηκε σκόπιμο η εισαγωγή της Πράσινης Χημείας να γίνει μέσω της πράσινης προσέγγισης θεμάτων της καθημερινής ζωής.

Επιλέξαμε πέντε ενότητες για την Πρωτοβάθμια και πέντε ενότητες για την Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μέσα από τις οποίες μπορούν να αναπτυχθούν οι έννοιες της Πράσινης Χημείας:

ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΤΕΥΧΟΣ Ι: Οι αρχές και η φιλοσοφία της Πράσινης Χημείας

ΤΕΥΧΟΣ ΙΙ: Η Κλιματική αλλαγή

ΤΕΥΧΟΣ ΙΙΙ: Η Ενέργεια

ΤΕΥΧΟΣ ΙV: Η Ρύπανση του Αέρα και του Εδάφους

ΤΕΥΧΟΣ V: Η Ρύπανση του Νερού

ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΤΕΥΧΟΣ Ι: Πράσινη Χημεία. Η Χημεία που σέβεται τον άνθρωπο και το Περιβάλλον

ΤΕΥΧΟΣ ΙΙ: Η Κλιματική αλλαγή

ΤΕΥΧΟΣ ΙΙΙ: Η Ενέργεια

ΤΕΥΧΟΣ ΙV: Η Χημική Ρύπανση Αέρα, Νερού, Εδάφους

ΤΕΥΧΟΣ V: Ειδικά Θέματα Πράσινης Χημείας